De levensmiddelen in onze supermarkten zijn continue aan het ontwikkelen. Maar altijd de goede richting op?
Veranderingen in de loop der jaren
In de prehistorie pakten we onze speer als we zin hadden in een stukje vlees, of plukten we vruchten zo van de bomen. Niemand hoefde ons te vertellen wat goed of slecht voor ons was. Van cholesterol, hart- en vaatziekten, diabetes, kanker en vetzucht hadden we nog nooit gehoord. Nu jagen en verzamelen we in de supermarkt, een jachtterrein waar de gebraden kippetjes (plus zakken chips, oranjekoeken en hopjesvla) ons zo in de mond vliegen.
Voor dat gemak betalen we een hoge tol: overgewicht en type II-diabetes zijn een epidemie geworden en het aantal gevallen van kanker en hart- en vaatziekte is tot recordhoogte gestegen. Niemand twijfelt eraan dat deze rampspoed mede wordt veroorzaakt door wat we eten. Blijkbaar zijn we ergens onderweg van de savanne naar de supermarkt vergeten wat wel en niet tot ons ideale voedingspakket hoort. Waar traditie en instinct ons vroeger van giftige paddenstoelen en slecht verteerbare planten weghielden, turen we nu vertwijfeld naar de kleine lettertjes op de etiketten en laten we ons verleiden door ronkende marketingkreten, zoals: ‘Goed voor hart- en bloedvaten!’, ‘Nu met nog minder calorieën!’ en ‘Geen suiker toegevoegd!’.
Levensmiddelen… 5 ontdekkingen!
Tijdens mijn studie levensmiddelentechnologie aan de Wageningen University deed ik een aantal ontdekkingen over de levensmiddelen die we dagelijks in de supermarkt halen:
- Veel levensmiddelen in de supermarkt zijn kunstmatig
- Moderne levensmiddelen bevatten schadelijke stoffen
- Moderne levensmiddelen bevatten chemische toevoegingen
- Levensmiddelenfabrikanten zijn niet altijd transparant over hun producten
- Veel gezondheidsclaims over levensmiddelen kloppen niet.
Door aan de ene kant compleet nieuwe voedingsmengsels in de schappen te leggen, terwijl er aan de andere kant weinig bekend is over de gezondheidseffecten ervan op de lange termijn, zijn wij als consument ongewild proefkonijn in een wereldwijd gezondheidsexperiment. Zijn de pakjes soep met balletjes van soja-eiwitten, kuipjes zuivel vol high fructose corn syrup en frietsaus met deeltjes bisphenol-A uit de verpakking echt zo veilig en gezond als de fabrikanten beweren? De voortekenen zijn gezien de oprukkende welvaartsziekten niet rooskleurig…
Mijn devies te midden van al deze onzekerheid en onrustbarende voortekenen is daarom: “Blijf met je voeding zo dicht mogelijk bij de natuur. Eet zo veel mogelijk wat onze voorouders aten in de tijd vóór fabrikanten zich met ons eten gingen bemoeien.”
11 zogenaamd gezonde levensmiddelen slogans
De misleiding begint vaak al bij de naam van het product, bedacht door de marketingafdeling van een levensmiddelenfabrikant. De mensen op deze afdelingen zijn ontzettend creatief, maar hebben doorgaans weinig verstand van voeding en gezondheid. Ook de slogans die naast de merknaam worden gebruikt, kunnen naar mijn mening hun naam niet waarmaken. Wees op je hoede bij elk product dat een gezondheidsclaim in de slogan herbergt.
1) Vruchtensap ‘voor de dagelijkse portie fruit’
Iedereen weet dat fruit gezond is, maar de meeste sappen in de supermarkt zijn fruitconcentraten, aangelengd met water. En dat is wat anders dan een versgeperste appel of peer. Omdat het gehalte aan natuurlijke suiker in fruitconcentraten hoog is, kan het bij overmatige consumptie tot overgewicht en insulineresistentie leiden. Veel sappen zijn bovendien gepasteuriseerd, een proces waarbij vitamines verloren gaan. In vruchtendrank, vruchtennectar en dubbeldrank zit niet alleen het sap van fruit, maar ook toegevoegde suiker.
2) Groentedrank ‘voor de dagelijkse portie groente’
Het drinken van groentesap kan absoluut het eten van groente niet vervangen. Het gaat om groenteconcentraat dat is aangelengd met water. Tijdens het productieproces zijn allerlei vitamines en andere waardevolle voedingsstoffen verloren gegaan.
3) Margarine ‘voor het hart en de vaten’
Veel mensen denken dat ze met het smeren van kunstboter (want dat is margarine) heel gezond bezig zijn. Dit is te danken aan agressieve reclamecampagnes van de fabrikanten. Het omstreden verband van linolzuur met lagere hart- en vaatziektecijfers werd sinds jaar en dag aangevoerd door margarinefabrikanten en in de meest stellige claims verwoord op de verpakking. Nu er steeds meer aanwijzingen zijn dat een overmaat aan linolzuur juist schadelijk is, ziet men steeds vaker op de verpakking verschijnen dat er omega-3 vetten zijn toegevoegd. Hier lift de industrie mee op de positieve berichtgeving rondom omega 3vetzuren. Maar margarine is en blijft een fabrieksproduct bomvol linolzuur.
4) Margarine ‘om jouw cholesterol te verlagen’
Unilever voert een marketingcampagne om je te laten geloven dat Becel pro-activ met toegevoegde plantensterolen ons tegen hart- en vaatziekten beschermt. Hoewel er wordt geschermd met wetenschappelijke studies, kan deze claim niet worden hardgemaakt. Plantensterolen hebben wel een bewezen cholesterolverlagende werking (dit mag dus wel geclaimd worden), maar of het verlagen van cholesterol een direct, oorzakelijk verband heeft met een verlaging van het risico op hart- en vaatziekten, is nog steeds onderwerp van discussie. De kritische organisatie Foodwatch vindt daarom de suggestie dat Becel proactiv de kans op hart en vaatziekten verkleint misleidend, en voert actie om deze claim te verbieden.
5) Volkoren brood, ‘daar zit wat in’
Volkoren brood heeft sinds jaar en dag een reputatie als bijna onmisbaar gezondheidsvoedsel. Zo denken veel mensen dat ze alleen maar voldoende vezels binnenkrijgen als ze dagelijks volkorenbrood eten. Onterecht, vezels worden ook door bijvoorbeeld groente, peul vruchten en fruit geleverd. De opname van de vitaminen en mineralen uit brood wordt door een aantal factoren belemmerd. Het stofje fytinezuur remt bijvoorbeeld de opname van een aantal mineralen. Ook de darmproblemen die kunnen ontstaan bij overgevoeligheid voor gluten, dwarsbomen een optimale opname. Verder zijn de gist en de glycatieproducten in de korst niet bevorderlijk voor de gezondheid. Veel mensen die (volkoren)brood vervangen door glutenvrije voeding, gaan zich snel beter voelen!
6) Lightproducten ‘voor de slanke lijn’
Een product mag light genoemd worden als het minder calorieën bevat of als er minder suiker in zit. Als er minder calorieën in zitten, zijn vetten vaak vervangen door koolhydraten. Er zijn echter steeds meer aanwijzingen dat niet vetten, maar juist koolhydraten overgewicht veroorzaken. Als een lightproduct minder suiker bevat, is suiker meestal vervangen door chemische zoetstoffen. Het gezondheidseffect van deze stoffen op de lange termijn is onduidelijk, terwijl ze je niet van de dikmakende (!) zoetverslaving afhelpen.
Bovendien: of het aantal calorieën dat je binnenkrijgt je wel of
niet dik maakt, hangt samen met het hormonale evenwicht en het bewegingspatroon. Ook spelen zaken als compensatiegedrag en zoetverslaving mee. Dat het eten van lightproducten tot gewichtafname leidt, is een te simpele voorstelling van zaken.
7) Bak- en braadolie ‘met toegevoegde omega 3-vetzuren’
Aan omega 3vetzuren worden steeds meer gezonde eigenschappen toegeschreven. Door ze aan hun producten toe te voegen, proberen fabrikanten mee te liften op de positieve buzz in de media. Maar bij verhitting oxideren deze fragiele vetzuren en worden ze juist eerder schadelijk dan gezond! Omega 3vetzuren hebben daarom niets te zoeken in bak en braadolie.
8) Zuiveldrankjes ‘voor een goede darmwerking’
Met probiotica in sommige zuiveldrankjes kunnen bepaalde bacteriestammen in de darm opnieuw worden geënt, waardoor een beschadigde darmflora weer in evenwicht kan komen. De darmflora bestaat echter uit veel verschillende bacteriestammen en het versterken van precies de juiste stammen vereist maatwerk. De kans dat de bacteriën in een zuiveldrankje precies bij een verzwakte stam horen, is niet groot. De zuivel in deze producten verstoort bovendien bij veel mensen de darmwerking juist. De drankjes zitten vaak ook nog vol met suiker of zoetstoffen.
9) Melk ‘voor sterke botten’
Botten bevatten calcium en botontkalking is een wijdverbreid probleem, vooral bij ouderen. Daarom drinken veel Nederlanders melk, dat rijk aan calcium is. Maar voor de aanmaak van botmassa zijn behalve calcium meer mineralen nodig. Plus vitamine D en K2. Een goede werking van hormonen, een goede darmwerking en voldoende beweging zijn ook onontbeerlijk. De claim dat je door het drinken van melk je botten sterker maakt, is dus een versimpeling van de zaken en bovendien onbewezen. Een teveel aan kalk kan ook nog eens voor andere problemen zorgen, zoals aderverkalking. De angst dat je te weinig kalk binnenkrijgt als
je geen zuivelproducten nuttigt, is onterecht. Je kunt voldoende kalk halen uit groente, kalkrijk kraanwater en uit bijvoorbeeld een bouillon getrokken van botten.
10) Pindakaas, ‘wie is er niet groot mee geworden?’
Hele volksstammen zijn opgegroeid met brood plus pindakaas. Het product bevat weliswaar plantaardige vetten, maar daar is een groot deel van gehard, waardoor er transvetten in kunnen zitten. Veel mensen zijn ook nog eens in meer of mindere mate allergisch voor pinda’s. Bovendien blijkt dat pindakaas een van de rijkste voedingsbronnen van advanced glycation end products (AGEs) is. AGEs zijn schadelijke stofjes die onder meer het risico op hart en vaatziekte vergroten. En de vitamines in pindakaas dan? Die vind je ook in veel andere producten die écht gezond zijn.
11) Instant soepmixen ‘tegen de dagelijkse middagdip’
De door marketing-creatievelingen uitgebuite middagdip kan je prima met gezonde tussendoortjes verhelpen. Daar heb je echt geen zakjes met suiker, bindmiddel en smaakversterker E621 voor nodig.
Als afgestudeerd Levensmiddelentechnoloog aan de Wageningen Universiteit weet ik precies wat er daadwerkelijk in producten zit en hoe ze gefabriceerd zijn, hoe er misleid wordt met gezondheidclaims en ingrediëntendeclaraties, en hoe we eigenlijk door marketeers voorgelicht worden over gezondheid in plaats van gezondheidsexperts.
Ir. Ralph Moorman
Wil je meer leren over supermarktvoeding? Vol dan de cursus tot boodschappencoach en leer de supermarktsafari!
[…] Levensmiddelen: Logisch nadenken […]