Plantenveredeling | veilig of experiment?

In mijn betogen over wat er nu gezond is heb ik het zelden over wat bewezen gezond of ongezond is….

Wetenschap vs gezondheid

Wetenschap is namelijk nauwelijks bruikbaar als het gaat om het hard aantonen van verbanden op het gebied van gezondheid. Er zijn gewoonweg teveel variabelen op het gebied van personen, voeding en levensstijl die lineair verbinden van oorzaak en een gevolg bijna onmogelijk maken. Toch zien we patronen. Als we kijken naar de ziekte-, vitaliteit- en overgewichtcijfers van de laatste vijftig jaar dan ziet dat er niet zo best uit. Wat is er nu in die jaren veranderd?

Het is duidelijk dat de uitholling en bewerking van voeding door de levensmiddelenindustrie een belangrijke verandering is. Daarnaast staan we meer bloot aan stress, straling, en chemicaliën uit onze omgeving. Een factor die echter vaak over het hoofd gezien wordt is plantenveredeling.

Plantenveredeling

Juist omdat we zo weinig weten adviseer ik om zo dicht mogelijk bij de natuur te blijven en gezondheidsexperimenten te vermijden. Veel mensen zijn vanwege mogelijke gezondheids- en andere risico’s wars van genetische modificatie. Genen met positieve eigenschappen uit een plant of organisme worden dan overgeplaatst in een ander organisme door middel van biotechnologie.

Maar is er zoveel verschil tussen genetische modificatie en plantenveredeling?
Eigenlijk doet plantenveredeling bijna hetzelfde, maar dan door middel van gerichte kruisingen van planten met de gewenste eigenschappen. Een verschil is echter dat er geen eigenschap van een totaal ander organisme ingekruist kan worden. Het inkruisen van een gewenste eigenschap duurt bij plantenveredeling wel een stuk langer dan bij genetische modificatie. Toch hebben plantenveredelaars manieren gevonden om dit proces te versnellen. Daarnaast hebben zij technieken ontwikkeld om celdeling gericht te verstoren met als doel het laten ontstaan van polyploide gewassen. Deze polyploide gewassen zouden alleen bij uitzondering in de natuur ontstaan en vervolgens verdwijnen. Toch worden er zuivere lijnen van geteeld, omdat deze gewassen vaak een grotere opbrengst leveren. Ik zie intensieve plantenveredeling net als genetische modificatie als een experiment met de gezondheid, omdat:

• DNA van planten veel sneller kan veranderen dan ons eigen DNA. De vraag is of ons immuunsysteem en darmbacteriën deze voeding goed kan verwerken en dus of onze genexpressie zich voldoende kan aanpassen.
• Om productievere rassen te kweken methodes gebruikt worden die bewust celdelingsfouten uitlokken. Dit is bijvoorbeeld bij tarwerassen gebeurd. Wat polyploide gewassen betekenen voor onze gezondheid is niet goed onderzocht, maar de wijdverbreide klachten die ontstaan na het eten van de nieuwe tarwesoorten spreken boekdelen.
• Om rassen te kweken met een betere smaak bittersmaken vaak worden uitgekruist. Bittere stoffen staan vaak bekend om hun gezondheid bevorderende werking. Een grotere zoetkracht is ook een gewenste smaakverbetering, waarbij de toegenomen hoeveelheid suiker echter ook niet als gezonder bekend staat.
• Om rassen weerbaarder te maken tegen vraat en infecties weerstand verhogende eigenschappen gericht worden ingekruisd. We weten niet goed of de beschermingsstoffen die door de plant aangemaakt worden altijd goed voor ons zijn. Deze stoffen zouden ook juist licht toxisch kunnen zijn voor ons.

Ik vind het dan ook zeer belangrijk om oude zaden goed te bewaren in zaadbanken en uit te blijven zaaien. Ik denk dat er markt kan zijn voor de oude gewassen die nog nauwelijks veredeld zijn. En in de toekomst zullen deze zaden zelfs onmisbaar zijn vanwege het verdwijnen van diversiteit van gewassen. Een mooi initiatief is Pro Specie Rara. U kunt zelf helpen deze zaden te bewaren voor ons nageslacht.

Ir. Ralph Moorman