Yin-Yang: vergeten wijsheid en logica bij gezondheidsadviezen

Ik vertel je in deze blog meer over de werking van vrijwel alles in het universum en in de natuur. Dit fenomeen is beter bekend als homeostase of yin-yang (balanceren). Alles bestaat uit de tegenpolen yin en yang in een dynamische balans.

Yin-Yang, balans in het lichaam

Bij veel diëten en gezondheidsadviezen vergeet men de yin-yang. Dat kan ervoor zorgen dat op langere termijn deze balans verkeerd uitslaat. Door middel van deze balans is het lichaam in staat te anticiperen op een veranderende omgeving, activiteit, voeding, seksuele indrukken etc.

Door dit mechanisme overleven we en dit zien we overal in de natuur. Hier zou iedere gezondheidsbegeleider, personal trainer, arts of therapeut rekening mee moeten houden in zijn adviezen. Onder andere hormonen, enzymen, neurotransmitters en energie gebruikt het lichaam om yin en/of yang te kunnen activeren als reactie op de buitenwereld en binnenwereld.

Krachttraining

Een leuk voorbeeld hiervan is krachttraining. In een training breek je eigenlijk wat spieren af (katabool) om vervolgens de tegenreactie uit te lokken van het lichaam om juist spieren aan te maken (anabool).

Als we de juiste trainingsprikkel geven in combinatie met de juiste voeding en niet teveel stress (en overtraining) kan het zijn dat de balans gunstiger uitslaat. Dit wil zeggen dat we na herstel gespierder worden. Maar ook dit is tijdelijk! Als we niet meer trainen dan verandert de omgeving. De extra spiermassa is overbodig en het lichaam zal deze spieren afbreken (katabool). Als het doel winnen van spiermassa is, beïnvloeden we de tegenpolen op die manier. Daardoor slaat de balans naar de kant van meer spiermassa uit.

Voor veel mensen werkt dit bij 3 krachttrainingen per week met 2 sets van 10 herhalingen tot overload zeer goed gedurende een periode. Maar ook deze trainingsprikkel zal niet voor blijvend resultaat zorgen. Als het lichaam de prikkel gaat herkennen en er blijkbaar geen reden meer is om de spiermassa erop aan te passen, wordt het tijd om een ander trainingsschema te gaan doen om de spieropbouwende tegenpool weer te activeren. Bij trainers is dit gelukkig bekend!

Maar op het gebied van bijvoorbeeld voeding zien we echter vaak het tegendeel en worden hierbij vergissingen begaan. Hoe vaak geeft men niet zeer extreme adviezen waarbij de ene tegenpool de andere zo triggert dat het wel voor een ongewenste tegenreactie moet zorgen. Hierna zal ik een aantal voorbeelden noemen van adviezen die geen rekening houden met yin-yang.

Alle voeding is gezond en ongezond

Bij voedingsmiddelen in hun geheel zijn er ontzettend veel stofjes te onderscheiden die allemaal andere functies vervullen in het lichaam. In het huidige voedingsonderzoek kijkt men vaak alleen naar een specifiek component uit deze voeding en niet het voedingsmiddel als geheel.

Ook al bevat een voedingsmiddel een aantal zeer gezonde stoffen, dan nog kunnen we er nooit onbeperkt van gaan eten. Er zitten namelijk ook ongunstige stoffen voor de gezondheid in. Daarom is het ook zo briljant van de natuur dat er zoveel stofjes bestaan en zoveel verschillende voedingsbronnen. Als we maar veel variatie in onze voeding aanbrengen dan is de kans op overschot en tekorten aan een specifieke stof het kleinst. Hoe logisch kan het ook zijn.

Ieder soort organisme streeft ernaar te overleven in de natuur. Zo heeft een plant soms stoffen die de plant beschermen tegen oxidatie of schimmels. Als wij deze plant eten kunnen deze stoffen ons hier ook tegen beschermen. Maar natuurlijk moet de plant zich ook beschermen tegen ons, zodat wij niet alle planten opeten en deze soort uitsterft. Deze logica zie je bijvoorbeeld met planten die hormoonachtige stoffen bevatten, zoals fyto-oestrogenen. In kleine hoeveelheden kunnen deze stoffen soms goed zijn voor onze gezondheid, maar als we teveel van deze planten zouden eten, probeert de plant ons logischerwijs met deze stoffen onvruchtbaar te maken. De plant sterft niet uit doordat wij ons niet onbeperkt voortplanten en daardoor alle planten opeten. Een mooi staaltje yin-yanglogica in de natuur!

Diëten met extreem weinig calorieën

Hoe logisch is het dat een lichaam dat wordt blootgesteld aan een zwaar energietekort niks anders kan doen dan een tegenreactie aan te gaan om te overleven.

Een belangrijk middel wat het lichaam als tegenreactie kan inzetten is het hormonale systeem. Een voorbeeld hiervan is het schildklierhormoon, waarmee het energieverbruik van het lichaam in rust een tandje lager gezet kan worden door minder schildklierhormoon aan te maken (vrije T3). Het lichaam zal bij een kortdurend zwaar energietekort de balans makkelijk kunnen herstellen. Echter worden de risico’s groter bij een chronisch calorietekort. Het lichaam kan dan een nieuwe balans (homeostase) instellen.

Als het calorietekort opgeheven wordt, kan het zijn dat er nog steeds te weinig schildklierhormoon aangemaakt wordt (syndroom van Wilson). Dit dieet kan er dus voor zorgen dat de stofwisseling chronisch vertraagd blijft en dat men soms nog dikker eindigt dan men al was. Als tweede mechanisme kan het lichaam ook de honger gaan triggeren om te overleven. Soms gaan mensen dan meer eten en kan het er op uitdraaien dat ze meer eten dan dat ze gedaan hadden zonder te diëten.

Eiwitdiëten

Tegenwoordig zijn diëten hip waarbij extreem weinig koolhydraten en suikers worden gegeten en juist veel eiwitten. Ook dit tekort accepteert het lichaam niet op de lange termijn en de schildklier zal vertragen (vrije T3). Deze diëten worden ook veel gebruikt door bodybuilders en fitnessatleten en de symptomen van een vertraagde schildklier zijn soms goed zichtbaar.

Diëten die verzurend voedsel vermijden

Peulvruchten, granen, vlees, vis, ei, melkproducten zijn voorbeelden van voedingsmiddelen die in het lichaam licht zuurvormend zouden zijn. In deze diëten wordt deze voeding zoveel mogelijk afgeraden en de tegenhanger basevormende voeding (bladgroenten, fruit e.a.) juist aanbevolen. Ook dit is weer een benadering waarbij eenzijdig gekeken wordt naar slechts één aspect van voeding. Zo kan in extreme vorm een dieet als dit tot een eiwittekort leiden en een te lage koolhydraatinname, met alle gevolgen van dien.

Hoge doseringen aan voedingssupplementen

Sommige supplementenadviseurs schrijven hoog gedoseerde supplementen voor aan mensen om hun hele leven lang te gebruiken. Net als bij alles is er ook voor bijvoorbeeld vitaminen en mineralen een optimale balans. Bij een teveel zal het lichaam getriggerd worden zoveel mogelijk uit te scheiden. Daarnaast kan het lichaam bij stoffen die het lichaam zelf aanmaakt de aanmaak stop zetten.

Er ontstaat zeker bij chronisch gebruik risico op overbelasting (bij vetoplosbare vitaminen bijvoorbeeld). Ook is er gevaar op het ontstaan van een tekort als deze supplementen even worden overgeslagen. Dit komt omdat de uitscheiding op maximaal staat en het lichaam de eventuele eigen aanmaak op de rem heeft staan.

Het lijkt me natuurlijk om af en toe juist wat weinig van deze stoffen binnen te krijgen zodat het lichaam de trigger krijgt om dit zelf op te lossen. Ook hier is yin-yang weer van toepassing.

Stress

Een teveel aan stress is niet aan te bevelen, maar een saai leven zonder een portie positieve stress is ook niet optimaal voor de gezondheid.

Eigenlijk kijk ik in mijn aanbevelingen goed naar de mens in de natuur. Omdat onze genen zo langzaam veranderen en de leefomgeving, stressvormen en voeding zo ontzettend snel veranderen, lijkt het mij logisch dat de genen hierop achterlopen. Hoe leefde de mens tussen de oertijd en nu in een yin-yang harmonie met zijn omgeving? Dit lijkt me een van de belangrijkste dingen om onderzoeksgeld aan te spenderen.

Zoals ik hierboven geschreven heb, is het geven van adviezen op het gebied van gezondheid net even wat complexer dan het vervangen van een versleten onderdeel van een machine. Multidisciplinair werken, overzicht houden en yin-yang begrijpen is de belangrijkste strategie om tot een zo goed mogelijk advies te komen en met het lichaam samen te werken.

Ir. Ralph Moorman