Door vele volgers werd ik gewezen op de Netflix documentaire The Game Changers. Ralph, wat is jouw mening hierover?
The Game Changers
Snel googelde ik even en ik zag dat dit om een docu ging waar plantaardige voeding en topsporters de hoofdrol hebben. Ow jee dacht ik, toch niet weer zo eentje als What the Health? Nee, The Game Changers zou veel beter zijn met een sterkere wetenschappelijke onderbouwing. Hmm, door mijn eerdere slechte ervaringen met Amerikaanse docu’s had ik eigenlijk niet zo’n zin om te kijken, maar een stortvloed aan verzoekjes in mijn inbox hebben me toch doen zwichten. Ik ben er eens even voor gaan zitten.
De documentaire begon met een onderzoek over de Griekse Gladiatoren die mogelijk een vegetarisch dieet gehad bleken te hebben, vanwege de grote hoeveelheid strontium in hun botten (1). Dit klinkt natuurlijk erg mooi, maar betekent natuurlijk niet dat dit dieet bewust ingezet werd om optimaal te presteren en dat een consensus van Griekse voedingswetenschappers uit die tijd was dat een puur plantaardig dieet je de meeste kracht en prestatievermogen oplevert.
Vervolgens werd de mythe ontkracht dat je om sterk en gespierd te worden altijd veel eiwitten uit vlees en andere dierlijke bronnen nodig hebt. Er werden voorbeelden aangehaald van sporters die op een ‘plant-based diet’ aan de top staan, om te laten zien dat het WEL mogelijk is zonder dierlijke voedingsbronnen. Dit is prima, maar deze anekdotes zijn natuurlijk geen bewijs dat dit dus het beste eetpatroon is. Zo kun je ook vele topsporters aanvoeren die wel dierlijke producten consumeren en waanzinnig goede prestaties leveren. De anekdotes zijn leuk ter inspiratie en mooi in beeld gebracht. Dat kunnen deze docu-makers prima.
Door veel sporters wordt eiwit gezien als de basis van kracht en spiermassa, en aangetoond werd dat plantaardige voeding ook zeer veel eiwit kan leveren. Er werd eigenlijk nauwelijks gesproken over de gemiddeld lagere kwaliteit van plantaardige eiwitten en dat je deze kunt verhogen door verschillende plantaardige eiwitbronnen te combineren zoals peulvruchten met granen. Als je je veganistische voedingspatroon goed uitbalanceert kunnen dierlijke eiwitten prima vervangen worden door plantaardige. Daar kan ik het zeker mee eens zijn, maar in The Game Changers is weinig ruimte voor nuance en diepere uitleg.
Welke kant gaat het op, de goede of de foute?
Ok, op dit moment dacht ik. Het kan nu 2 kanten op met de documentaire.
- De goede: Er wordt uitgelegd dat er meerdere wegen naar Rome zijn en dat we allemaal anders zijn. Vervolgens worden de voordelen en nadelen uitgelegd van de plantaardige leefstijl, interviews getoond met als speerpunt hoe deze atleten tot een uitgebalanceerd plantaardig voedingspatroon zijn gekomen. Zo kun je je zowel laten inspireren als goed laten voorlichten zodat je (de meest gemaakte) fouten niet begaat.
- De foute: Er wordt uitgelegd dat een veganistische leefstijl voor iedereen de heilige graal is en anekdotes van de sporters en eenzijdig bij elkaar geraapte vooral epidemiologische onderzoeken gaan als basis dienen van een zogenaamd wetenschappelijk sausje over veel te kort door de bocht gemaakte claims.
En helaas het is het tweede geworden.
Cherry picking in onderzoeken en anekdotes
Begrijp me niet verkeerd. Plantaardige diëten en het thema geen of minder vlees is interessant en belangrijk als we het hebben over thema’s dierenleed en duurzaamheid. Dit kan er zelfs voor zorgen dat je een missie voelt om de wereld aan te zetten om minder dierlijk te gaan eten. Dit is voor mij echter geen excuus om daar het thema gezondheid voor te mogen misbruiken in een wereldwijd bekeken documentaire. Het punt moest gemaakt worden en dat hiervoor wetenschappelijke bochten afgesneden moeten worden is blijkbaar geen punt. Sterker nog, vaak werd enkel onderbouwd met anekdotes van geselecteerde topsporters waarin gesuggereerd werd dat hun succes alleen maar zou komen door hun veganistische eetpatroon alsof er geen andere invloeden en variabelen bestaan. Daarnaast worden er een aantal proefjes gedaan met drie proefpersonen in een pseudowetenschappelijke setting, puur om een shockeffect te veroorzaken. Dit heeft natuurlijk niets met wetenschap te maken, maar doordat het uiteraard een arts in een witte jas is die deze uitvoert dan denkt de kijker dat het dan wel waar moet zijn.
Voor de volgende keer dat je een documentaire kijkt is het handig om iets over onderzoeksmethodieken te weten. Lees hier meer over de verschillende soorten wetenschappelijk onderzoek en de bewijskracht: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingswetenschap-soorten-onderzoek-uitgelegd.aspx
De vele leefstijlvariabelen die er zijn worden gereductioneerd tot twee
In The Game Changers lijken er maar twee opties te zijn: Je eet volledig plantaardig, of je eet ook dierlijke bronnen. Binnen deze twee keuzes kun je uiteraard oneindig variëren. Zo bestaan er crappy veganistische eetpatronen en volwaardige en dit geldt ook voor voedingspatronen met dierlijke bronnen erin. Daarnaast is een eetpatroon voor de ene persoon meer geschikt dan voor de ander en moet voeding personaliseerd zijn. Hier wordt in de documentaire niets mee gedaan. Helemaal plantaardig eten is de ‘magic pill’ voor iedereen en alles en dierlijke voedingsbronnen de wortel van het kwaad zoals hart- en vaatziekten, hoge cholesterol, hoge bloeddruk, slecht presteren in de gym en zelfs sterk erectie-vermindering. Wat in feite steeds wordt gedaan is aantonen dat een brede leefstijlaanpassing en afvallen mooie gezondheidsvoordelen kan opleveren, maar dit wordt vervolgens zonder enig bewijs volledig toegescheven aan de keuze voor de plantaardige leefstijl.
8 opvallende claims en scenes
Ik geef je hierna 8 voorbeelden:
1. Eiwitten zorgen niet voor energie, glucose levert energie.
Een argument dat sommige mensen uit de ‘low carb community’ gebruiken om het veganistische eetpatroon af te kraken is dat het vaak veel koolhydraten bevat. Uiteraard is dit tegenargument geen goede, want zowel eiwitten, koolhydraten en vetten leveren energie. Daarbij heeft het lichaam allerlei mechanismes om de ene macronutriënt in de andere om te zetten. Ook de intensiteit van de (sport)-activiteiten die je doet, bepaalt of je bijvoorbeeld meer op vetverbranding functioneert of meer op suikerverbranding. Deze uitspraak in de documentaire is dus puur vanwege effectbejag gedaan.
2. Alle eiwitten die je binnenkrijgt door vlees te eten komt vanuit de planten die het dier eet. Dus je kunt net zo goed de planten eten.
Ok, dus we moeten nu gras gaan eten, omdat de koe dit eet? Uiteraard zijn we niet alleen wat we eten, maar vooral wat we verteren en opnemen. Dat gaat met gras niet zo goed. Dit is een extreem voorbeeld natuurlijk, maar de discussie is of we pure plantaardige voeding goed kunnen verteren en of we alle voedingsstoffen goed genoeg op kunnen nemen. Deze uitspraak is dus te kort door de bocht.
3. De bloedplasma proef: Bij drie proefpersonen werd bloed afgenomen na het eten van een plantaardige burrito en eentje met vlees. Vervolgens ging het bloed in een centrifuge. Bij de vleesburrito was het bloedplasma troebel en bij de plantburrito helder. Dit was een argument dat dit dus tot een slechte endotheelfunctie en tot een verminderd prestatievermogen leidt.
Dit is overduidelijk een test om mensen te shockeren. Troebel plasma betekent dat er na de maaltijd bepaalde vetten in het bloed circuleren. Dat dit helemaal niets hoeft te betekenen wordt er niet bij gezegd. Integendeel zelfs, een losse wetenschappelijke flodder met een moeilijke term ‘verslechterde endotheelfunctie’ (https://nl.wikipedia.org/wiki/Endotheel) wordt aan troebel bloedplasma gekoppeld. Hier wordt verder geen onderbouwing bij gegeven. De kijker ziet iets engs, namelijk troebel bloedplasma en hoort vervolgens een arts in een witte jas een moeilijke term uitspreken. Oei, nu moet ik echt van dierlijke producten afblijven! Ehm… De endotheelfunctie is zeker belangrijk en positief te beïnvloeden door een brede leefstijlaanpak (meer dan alleen voeding dus). Waarom hier per se plantaardige voeding voor nodig is en dat het beter zou werken dan bijvoorbeeld het op dit vlak veel beter onderzochte mediterrane dieet wordt niet onderbouwd (2).
4. Plantaardige voeding kan het duurvermogen verbeteren omdat bietensap in onderzoek laat zien dat het prestatieverhogend werkt.
Dat bietensap soms prestatieverhogend kan werken is inderdaad veel onderzocht in wetenschappelijk onderzoek (3). Dit komt vermoedelijk door de zeer hoge concentratie nitraat die in bietensap zit. Dit betekent niet dat dit komt vanwege het feit dat het plantaardig is, dus die vlieger gaat niet op.
5. Vlees eten leidt tot meer ontstekingen. Het eten van 1 hamburger leidt tot een stijging van ontstekingsmarkers met maar liefst 70%.
Het onderzoek dat gebruikt wordt om dit te onderbouwen kun je HIER lezen. In dit onderzoek wordt aangetoond dat bij het toevoegen van een avocado aan een hamburger de ontstekingsverhoging na de maaltijd minder is. Ehm, dit is dus geen onderbouwing van het gezegde. Bovendien is een hamburger een combinatie van vanalles (witbrood, suiker, toevoegingen, meel, kaas, enzovoorts) en kan niet over een kam geschoren worden met alle dierlijke voedingsbronnen. En ook is het weer hetzelfde spelletje. Ontstekingsmarkers zijn zeker van belang als het gaat om gezondheid, maar deze kunnen positief beïnvloed worden door zeer veel leefstijlvariabelen en allerlei dieetvormen. Uiteraard is in deze documentaire weer de enige factor en oplossing plantaardig eten.
6. Heemijzer uit vlees geeft je hart en vaatziekten.
Daar wordt DIT onderzoek voor aangevoerd. Dit is een observationele studie waar je geen causaliteit (oorzaak-gevolg) mee kunt aantonen, alleen associaties. Daarnaast wordt geen onderscheid gemaakt tussen ongezonde fastfood hamburger diëten en gezonde voedingspatronen met dierlijk eiwit. Je kunt er dus vrijwel niets mee. Belachelijk dat ondanks dat er keiharde claims mee gemaakt worden om mensen bang te maken.
7. Walter Willett vertelt dat zuivelinname de kans op prostaatkanker kan vergroten.
Dat gaat om DIT onderzoek. Dit is weer een observationeel onderzoek waar je geen causale verbanden mee kunt aantonen. Schaamteloos wordt de claim toch weer gemaakt.
8. Het erectie-onderzoek: Drie mannen kregen voor het slapen de ene keer een plantaardige maaltijd en de andere keer een maaltijd met dierlijke componenten. ’s Nachts werd het aantal en de heftigheid van erecties gemeten met een speciale tool die om de penis werd aangebracht. De uitslag was dat een plantaardige maaltijd het aantal en de hevigheid enorm vergrootte.
Ook dit was een sensatietest die niets met wetenschap te maken heeft. Daarnaast werd ook de slaapkwaliteit niet meegenomen. De eerste nacht met de vleesmaaltijd moesten de proefpersonen uiteraard ook wennen aan het meetinstrument om de penis. Misschien was de slaap gewoon beter de tweede nacht na de plantaardige maaltijd.
Eindconclusie van Game Changers docu
De documentaire bevat inspirerende beelden en vermakelijke content. De claims die gemaakt werden zijn slecht tot vrijwel niet onderbouwd en bovendien meestal onwaar. Dit maakt het eerder tot een soort fantasyfilm, waarbij vanuit een activistische agenda gepoogd wordt het thema gezondheid te kapen en mensen op dit vlak onterecht bang te maken voor dierlijke voedingsbronnen. Ik vind dit jammer en onnodig. De argumenten diervriendelijkheid en duurzaamheid zouden toch genoeg moeten zijn?
Mocht je andere claims uit The Game Changers aan me voor willen leggen, reageer dan hieronder.